“Ik vraag jullie allemaal te gaan staan met je ogen dicht en je voor te stellen dat je in een bos bent. Kies nu één boom uit. Denk je in dat je met je rug tegen de stam staat. Voel de bast. En dan nu het moeilijkste, probeer je te verplaatsen in de boom. Hoe lang staat hij hier al? Wat heeft hij meegemaakt? Doe je ogen maar open en kijk om je heen. Jullie staan allemaal in hetzelfde bos.”
Elmo Vermijs is kunstenaar, architect en ontwerper. De natuur speelt een prominente rol in zijn werk. In de tonnenloods neemt hij de zaal mee naar Japan, waar zijn interesse voor ‘communiceren met de natuur’ begon (zie citaat Thomas Berry). Hij bezocht hier het noordelijke deel waar de hiba groeit, een boom die alleen in Japan voorkomt. Vermijs was nieuwsgierig naar de natuurverering in Japan en welke producten dat opleverde. Zijn verwachtingen waren hoog gespannen. Maar hij moest al snel concluderen dat je daarvoor niet naar Japan hoeft, want de natuurverering krijgt in de praktijk nauwelijks vervolg.
‘We have broken the great conversation. We are talking to ourselves. We are not talking to the rivers, we are not listening to the wind and stars’ – Thomas Berry (ecoloog en filosoof)
Het bracht hem er wel toe ter plekke een installatie te maken. In een ruimte van 80 vierkante meter vormde hij een landschap van houtzaagsel. Daarin plaatste hij symbolen van de natuurverering, eveneens van hout. Het publiek mocht het landschap betreden. De bezoeker wordt wel direct geconfronteerd met de impact die elke voetstap die hij zet heeft op het landschap. Die blijft hier letterlijk achter in het zaagsel.
Complexiteit als rijkdom
Terug in Nederland ging Vermijs verder op het thema over de omgang tussen mens en natuur. Een complexe relatie, merkte hij gaandeweg, die geen ruimte laat voor het hokjesdenken waar de mens zo van houdt. “Misschien is die complexiteit juist wel de grootste rijkdom,” vermoedde Vermijs, om daar voor zichzelf een volgende ‘opdracht’ aan te verbinden.
“Wanneer je kijkt naar Nederland nu en Nederland over 100 jaar, zoals wetenschappers in Wageningen hebben gedaan, dan zie je dat het tijd is om onszelf te bevragen en om in dialoog te gaan met de niet-menselijke omgeving. En als complexiteit de grootste rijkdom is, dan moet ik het mezelf complex maken.” Vermijs besloot een keur aan mensen te vragen wat het voor hen betekent om in dialoog te zijn met de niet-menselijke omgeving en meer specifiek het bos. Het resultaat is het boekje ‘StagingWood’ dat alle bezoekers onder hun stoel vonden. Ook maakte hij van boomstammen, zoals je die vaker in een bos gestapeld ziet liggenziet gestapeld, een tribune door ze anders te rangschikken. Hij hoopt dat mensen erop plaatsnemen en de vraag stellen ‘wat heeft het bos mij te vertellen?’.
De inbreng van het bos
Zijn project krijgt de komende jaren een vervolg. Van 2022 tot 2025 – een periode die net zo lang is als een boom jong is – werkt hij met een online platform aan een installatie voor Oerol. Hij wil weten hoe we het niet-menselijke een plek kunnen geven in het debat. “Hoe kunnen we het perspectief van het bos inbrengen?” Een vraag die eerder op de dag ook al vanuit de zee was gesteld.