Kunst en natuur bij elkaar brengen? Een panel schoof aan om het er eens over te hebben. De mens als plant, publiek kwijtraken of krijgen, Amalia en de stem van de zee passeerden de revue.
“Jij kent de natuur als geen ander. Wat vind jij van het initiatief om kunst en natuur voor langere tijd bij elkaar te brengen?” begon moderator Tracy Metz bij de boswachter in het gezelschap. Naar aanleiding van de samenwerking van de Waddenacademie en Oerol in het Waddenlaboratorium, ondervroeg ze drie heren uit verschillende werkvelden. Behalve de Terschellinger boswachter Remi Hougee waren dat componist en musicus Sytze Pruiksma en Thijs Middeldorp van de Ambassade van de Noordzee.
“Dat begint met kaders aanbrengen”, antwoordde Hougee, “al snappen de mensen van Oerol al wel zo’n beetje wat wel en niet kan. Het gaat ook niet alleen om wat níet kan. Het eenvoudigst is als een kunstenaar gewoon op zoek is naar een mooie plek. Maar vooral als de kunstenaar een dialoog zoekt met de natuur, kijken we daar samen goed naar.”
Data vertalen voor publiek
In de samenwerking van de Waddenacademie met Oerol gaat het uiteraard ook om onderzoek. Kun je data vertalen naar kunst? Metz vroeg het aan Sytze Pruiksma – “Nee, niet Sytske, zo heet mijn zus; we hebben heel creatieve ouders” – die samen met onderzoeker Theunis Piersma voorstellingen gaf. Met hem deelt hij zijn passie voor vogels. Pruiksma: “Over de hele wereld wordt onderzoek gedaan naar trekvogels. Daar zit urgentie: het gaat niet goed. Wetenschappers hebben een enorme drive om hun verhaal te vertellen, maar hoe vertaal je dat naar het publiek?”
Daar liep ook Theunis Piersma tegenaan, vertelt Pruiksma. Reden om het samen te doen. “Theunis met het onderzoek, ik door het hart te raken. Als muzikant wil ik die vogel zijn. We hebben veel discussie gevoerd over het scheiden van hoofd- en bijzaken. Als je alles hoofdzaak maakt, volgt je publiek je niet meer.” De voorstelling werd een afwisseling van Piersma’s verhalen en Pruiksma’s muziek. “Dat werkte heel goed. Dan konden die data steeds even bezinken.” Pruiksma is ervan overtuigd dat kunst een grote rol kan hebben bij het bereiken van het publiek.
Voordeel was dat het over grutto’s ging, die staan misschien dichterbij dan mosselen, merkte Metz op. “Ja, maar ook bomen zijn levende organismen en eigenlijk zijn wij niet meer dan een plant”, reageerde Pruiksma met een lach en serieus tegelijk. Het zou een goede zaak zijn om naar bomen en planten te leren luisteren, vindt hij.
Amalia
De discussie komt op naamgeving van dieren, zoals de met zenders uitgeruste grutto die de naam Amalia kreeg (overigens naar een Spaans dorpje, niet naar de Nederlandse prinses). Een beetje flauw, wat Metz betreft. Maar het werkt wel, vindt het panel. Het grote publiek volgt de vogel belangstellend via kranten en andere media. Hougee merkt het ook bij activiteiten op Terschelling. “Wij gaan veel met kinderen de natuur in. Dan doen we ook altijd iets creatiefs, daardoor ga je er meer verbinding mee aan. Een gedicht, een tekening. Een rap is het meest populair. En we vragen ze om het dier waar het om gaat een naam te geven.”
Zee als deelnemer
Kan iemand ook namens de natuur spreken? Dat is wel een streven van de Ambassade van de Noordzee. Thijs Middeldorp: “Die is opgericht vanuit het idee dat de zee en het leven in de zee van zichzelf is. Geen rentmeesterschap, maar deelnemerschap. We willen de zee een stem geven in ons decor, onze politiek, in het recht.”
De ambassade is geïnspireerd door inheemse tradities waarin bijvoorbeeld een berg een ziel heeft. “Dat concept begrijp ik”, zei Metz, “maar de weg ernaartoe niet. De Noordzee kan niet voor zichzelf spreken.” Middeldorp: “Als iemand zegt ‘ik spreek namens Frankrijk’, vinden we dat toch ook niet gek?” Volgens Middeldorp zijn er ook tal van voorbeelden waar de natuur voorkomt in rechtspraak of zelfs is vastgelegd in grondrechten. Allemaal buiten Europa trouwens.
Muur weghalen
“Het wordt tijd dat we onszelf weer als inheems gaan zien. Dat we die scheiding met de natuur, die muur die we hebben aangebracht, weghalen. Da we de eeuwenoude relaties terugbrengen.” Wellicht dat de problemen die er momenteel op ons afkomen, zoals het klimaat, gaan bijdragen aan het gevoel dat we veroorzaker zijn van die problemen, en onderdeel van de natuur. En of kunst daarbij kan helpen? Middeldorp: “Absoluut.”